Odznaka Żandarmerii Obrony Lwowa

Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939
3 kwietnia, 2020
Spread the love

Uwaga: u dołu wpisu znajduje się plik do wydruku i pobrania.

Obrona Lwowa w 1918 roku była jednym z ważniejszych wydarzeń w Historii Polski XX wieku. Cmentarz Orląt Lwowskich do dziś stanowi nierozłączny element Polskiego dziedzictwa kulturowego i ikonę dla Polaków mieszkających i odwiedzających Lwów. Do obrony Lwowa w 1918 roku stanęli Polacy wszystkich klas społecznych, chcąc przeciwstawić się zamachowi ukraińskiemu. Sama tematyka Obrony Lwowa ma obecnie wiele opracowań.

Zamiarem tego krótkiego wpisu jest przypomnienie o jednej z mniej znanych jednostek, które brały udział w walkach, oraz pokazanie ustanowionej odznaki wykonanej w tamtych czasach. Chcę też porównać wykonania powojenne krążące na rynku z jednym z zachowanych oryginałów. Dla wielu kolekcjonerów tematyka Obrony Lwowa jest mało znana. Pragnę zaznaczyć – nie jest to opracowanie tematu Żandarmerii Obrony Lwowa, które zasługuje na dokładniejsze opracowanie.

Żandarmeria Obrony Lwowa

Fragment książki “Obrona Lwowa”, 1939 rok

„Pierwszy oddział żandarmerii powstał już 2 Listopada w szkole Sienkiewicza. Miał on w części miasta zajętej przez Wojsko Polskie pełnić zadanie tzw. defensywy. Zajmował się tropieniem szpiegów ukraińskich, przeprowadzaniem rewizji w poszukiwaniu ukrytej broni i materiału wojennego, uniemożliwiał nadużycia, internował i badał jeńców wojennych oraz podejrzane osoby cywilne, pełnił służbę bezpieczeństwa publicznego. Komendantem tego oddziału był początkowo kpt. Tadeusz Zubrzycki, a od 6 listopada pchor.żand.Hipolit Wyrzykowski.

Oddział ten zmienił się w ekspozyturę żandarmerii, gdy Naczelna Komenda rozkazem dz.nr 3 z 6 Listopada zarządziła zorganizowanie Żandarmerii Obrony Lwowa wyznaczając na jej komendanta początkowo Jana Mariana Schaffa. Komenda Żandarmerii podlegała odtąd Naczelnej Komendzie.

Ostateczna organizacja Żandarmerii Obrony Lwowa była przeprowadzona z chwilą mianowania rozkazem dz. Naczelnej Komendy nr 8 z 11 Listopada komendantem żandarmerii płk. Adama Hełm-Pirgo, a jego zastępcą i organizatorem żandarmerii mjr.żand.Wiktora Sasa-Hoszowskiego. Przy organizowaniu pracował także od 7 listopada ppor Edward Gott.

Żandarmeria składała się z kompanii egzekutywy i patrolu przy komendzie żandarmerii oraz ekspozytur na każdym odcinku i posterunków. Głównym zadaniem Żandarmerii Obrony Lwowa było utrzymanie bezpieczeństwa na tyłach walczącego wojska, ochrona ludności cywilnej i jej mienia. Żandarmi pełnili też służbę łączności, wywiadowczą, a ich spostrzeżenia i raporty były nieraz pomocne w decyzjach taktycznych poszczególnych odcinków. Tropili oni szpiegów, tępili bandytyzm, byli też niejednokrotnie ściągani do wzmocnienia frontu jako rezerwa bojowa Naczelnej Komendy. Ekspozytura w gmachu b.żandarmerii austriackiej przy ul. Leona Sapiehy 1 była stałym wzmocnieniem frontu II odcinka, a kompania egzekutywna brała skuteczny udział w walce 14 listopada na Górze Stracenia i Kleparowie, aż po Zamarstynów. Żandarmeria korzystała z pomocy Milicji Wojskowej, Straży Obywatelskiej oraz Kolejowej. Po oswobodzeniu Lwowa Żandarmeria OL stała się podstawą organizacji Żandarmerii Polowej i Krajowej.”

Odznaka

W 1918 roku, 22 Listopada, oddziały ukraińskie wycofały się ze Lwowa, kończąc tym samym miejskie walki o Lwów, mimo że oblężenie miasta trwało do kwietnia 1919 roku, to data 22 listopada jest kluczowa w historii Obrony Lwowa. Wkrótce po ustaniu walk poszczególne oddziały zaczęły zamawiać swoje odznaki.

Odznaka została prawdopodobnie wykonana krótko po zakończeniu walk przez jeden z Lwowskich zakładów grawerskich. Niestety brak sygnatury na odznace oraz nieopisana nakrętka utrudniają identyfikację producenta.

(Oryginał) Rozmiar 48mm x 39.5mm.  Waga 12.6gram (bez nakrętki)

Odznaka owalna w wieńcu laurowym. W środku znajduje się orzeł strzelecki siedzący na tarczy amazonek oraz dwa skrzyżowane karabiny typu Mannlicher M1895. Na wieńcu napis “Żand.W.P” (Żandarmeria Wojska Polskiego) oraz daty “1-22.XI.1918”, (1-22 Listopada, walki o Lwów). Na dole wieńca Herb Lwowa. Odznaka bita matrycowo.

Rewers z gwintowanym słupkiem. Na dolnej części odznaki wybity numer. Spis Żandarmerii Obrony Lwowa wymienia 105 nazwisk, jednak nie jest on pełny. Ocenia się że łącznie było nie więcej jak 150 wykonanych odznak. Jedna z najrzadszych odznak okresu II Rzeczypospolitej.

Falsifikat

 Kopia odznaki wykonana jest z innej sztancy. Widoczne są znaczące różnice w rysunku orła jak i wykonaniu, orła można pomylić z kogutem. Sztancowana z grubszej blachy, tym samym masywniejsza. Odznaka jest charakterystycznie “płaska” w porównanie z oryginałem. Falsyfikat wykonany w okresie powojennym, prawdopodobnie w latach 1970-90.

(Falsyfikat) Rozmiar 49.5mm  x 40mm .  Waga 16.3g (bez nakrętki)

Mikołaj Paciorek,

Sarmatia Antiques

Podziękowania:

 Serdeczne podziękowania dla Pana Filipa Erlicha, za jego pomoc przy wpisie.